Bergama Kalesi olarak da anılan Pergamon Akropolü’nün bulunduğu tepenin iki tarafından iki dere akar. Kozak tarafından Selinos Çayı gelir. Kalenin arka kısmından, Kaleardı yönünden gelip Bakırçay Ovası’nda Selinos’a katılanın adı ise Kestel’dir. Kestelli Sokak’ın adı işte bu dereden gelmektedir. Sokağın bir ucu Parmak Batıran Caddesi’ne diğer ucu ise Kınık Caddesi’ne uzanır. Sokak, Dolaplı Bahçe ve Kayalık Sokak tarafından ikiye bölündüğü için orta kısımda büyükçe bir alan oluşur. Bu bölünme sonucunda birbirinden bağımsızmış gibi görünen iki sokakçık ortaya çıkar. Kestelli Sokak’ın Kınık Caddesi’ne inen tarafı yokuştur.
Sokağın sağ tarafında ikişer katlı üç hane vardır. Bu evler sokağın diğer bölümündekilere göre daha yeni yapılardır. Çoğu ilk olarak gecekondu şeklinde yapılmış, zaman içinde yenilenmiştir. Sokağın bu bölümünün sol tarafında Akasya Park bulunmaktadır.
Sokağın Parmak Batıran Caddesi’ne çıkan kısmında sağ yanda beş, sol yanda üç hane vardır. İki sokakçığın tam ortasında, sol taraftaki tek hane adeta iki tarafa da ait değilmiş gibi durur. Evin sahibi de ev gibi kimselerle yakın değildir. Kestelli uzun bir sokak gibi görünse de toplamda sadece on bir haneden oluşur.
Kale Mahallesi’nin önemli bir kısmında olduğu gibi bu sokağın ilk sakinlerinin de Rumlar olduğu biliniyor. İttihat ve Terakki’nin Anadolu’yu Türkleştirme ve İslamlaştırma politikalarını uygulamaya koyduğu 1914 sonrasında zor kullanılarak veya mübadele yöntemi ile gayrimüslimlere ait evler boşaltılmış. Sonrasındaysa Balkanlar’dan gelen Müslüman göçmenler yerleştirilmiş bu evlere. Kestelli Sokak’a çoğunlukla Arnavut göçmenler yerleşmiş. Bugün bazı evlerde halen onların çocukları ya da torunları yaşıyor. Bazı evlere ise Bergama’nın merkezinden ya da köylerinden gelenlerin yerleştiği görülüyor.
Duvar diplerinden fışkıran akşamsefalarının boydan boya süslediği Kestelli Sokak’a Parmak Batıran tarafından girildiğinde iki büyük asma dikkat çeker. Yaz aylarının sonlarına doğru yeşil üzüm salkımları sokağa doğru sarkar. Asmayla iç içe geçmiş hanımeli çiçekleri de sokağın kokusunu belirler. Biraz daha ileride, sol tarafta, akşamsefaları fışkıran başka bir toprak parçasında bir erik ağacı serpilmeye başlamıştır. Öğle güneşi ortalıktan çekilirken evlerin sokağa inen merdivenlerinde kadınlar, kendi tabirleriyle ‘altın kızlar’ toplanır, muhabbete başlar. Bu saatler onların birbirleriyle dertleştikleri, hava alıp günün yorgunluğunu attıkları en kıymetli zaman parçalarıdır.
Sokağın gençleri, farklı kökenlerde, farklı yapılarda insanların bir arada yaşadığı Kale Mahallesi için “Anlatılmaz ancak yaşanır!” diyor. Mahalle kültürü bu sokakta da devam ediyor; dışarıya karşı birbirlerini koruyorlar, dayanışmadan güç alıyorlar. Bütün bunlar sokak sakinlerine güven hissi veriyor.
Sokağın diğer tarafı ise her zaman daha sessiz. Komşuluk ilişkileri burada da oldukça sıcak ancak dışarıda oturmak yerine daha ziyade birbirlerini evlerinde ağırlıyorlar. Sokağın bu bölümü bisiklet süren, top peşinde koşturan Burak ve arkadaşlarına kalmış gibi.
“Akan sular gibidir zaman
Göçmen kuşları geri döner ama
Kestel Çayında bir kez yıkanır insan
Dün ne çabuk geçti
Bugün hızla tükeniyor aman
Yarınsa koca bir meçhul
Eğer zaptedersek geçmişi
Düşer tarih,
Durgun denizlere akar
Kestel ki adı bakidir
Alımlı bir sakidir
Selinos ile birlikte
Zamanı sımsıkı tutar”
Eriş Eyüp, Bergama Söylenceleri, sayfa 59.
KESTELLİ SOKAK - NO: 1
Parmak Batıran Caddesi’nden sokağa girildiğinde sol baştaki kırmızı boyalı iki katlı ev. Evin zemin katında, girişi cadde tarafında olan bir bakkal var. Kırmızı boyalı evin alt katında Refika Taşkan yaşıyor. İkinci katta ise Refika Hanım’ın torunu Özkan Taşkan ve onun eşi Pınar Hanım oturuyor. Özkan Bey, Bergama’nın adının neredeyse tüm dünyada duyulmasını sağlayan 1990’lardaki büyük çevre direnişinin yaşandığı Ovacık’taki altın madeninde çalışıyor. Pınar Taşkan ise kendi evinin işlerine emek veriyor. Çiftin Nilay ve Aykan adında iki çocukları var. On beş yaşındaki Nilay, Kız Meslek Lisesi Yiyecek-İçecek Bölümü’nde okuyor. Aykan ise henüz beş yaşında.
Evin tek kızı olarak 1933 yılında doğan Refika Hanım’ın ailesi Arnavut göçmeni. Kale Mahallesi’ndeki ilk evleri Parmak Batıran Caddesi’nde, şimdiki evinin tam karşısındaymış. Yine bir Arnavut göçmeni olan Hasan Taşkan ile evlenerek şimdi oturduğu eve gelin gelmiş. O dönemde kaynatasının üç eşi olduğunu söylüyor. “Üçü de çok iyi insanlardı, birbirleriyle de çok iyi geçinirlerdi.” diyor. Eşi Hasan Bey’i yıllar önce kaybetmiş. Kaç yılında kaybettiğini hatırlamıyor. Refika Hanım üç kez kalp ameliyatı geçirmiş, bu yüzden çok fazla unutkanlık yaşamaya başlamış. Refika Hanım ile Hasan Bey’in iki oğulları olmuş; her ikisi de Bergama’da yaşıyor.
Bugün kirada olan bakkal dükkânını geçmiş yıllarda eşiyle birlikte işletmişler. 40’lı yıllarda evleri yıkılacak durumdayken, evi yenilemek için Ankara’ya başvurmuşlar. Ankara’dan görevliler gelip evi kontrol etmişler ve istedikleri izin çıkmış. Bir ay içinde evi yıkıp yenisini yapmışlar. İkinci Dünya Savaşı’nın devam ettiği yıllar olduğu için Hasan Bey evin altına bir de sığınak yaptırmış. Amacı herhangi bir saldırı karşısında ailesini ve mahallenin yaşlılarını koruyabilmekmiş. Refika Hanım sevgi ve hasretle andığı eşinin çevresinde çok sevildiğini, mahallede Topal Hasan olarak tanındığını söylüyor.
KESTELLİ SOKAK - NO: 2
Parmak Batıran Caddesi tarafından sokağa girildiğinde sağdaki sarı boyalı ilk ev. Bugün içinde sürekli olarak yaşayan yok. Evle ilgili bilgiler Refika Taşkan’ın anlattıklarıyla sınırlı: Evde soyadlarını hatırlamadığı Keriman Hanım ve eşi yaşamış. Keriman Hanım 1935 doğumluymuş. Bergama’nın bir köyünden gelin olarak gelmiş sokağa. Tütüncülük yapan eşi 2000’lerin ilk yıllarında vefat etmiş. Keriman Hanım bir süre daha kızı Şükran ile berber yaşamaya devam etmiş evde. Ancak kızı evlenince onu da İzmir’e, yanına almış. Zaman zaman gelip kaldıkları için evi kiraya vermemişler.
KESTELLİ SOKAK - NO: 3
Refika Taşkan’ın evinin bitişiğindeki tek katlı, küçük avlulu evde Cengiz Bilgiç ve eşi İpek Bilgiç yaşıyor. Cengiz Bey 1979’da Karalar Köyü’nde doğmuş. Çiftin iki oğlu var. Büyük oğulları Osman üniversiteye gidiyor. Küçük oğulları Ozan ise henüz ilkokulda.
Bilgiç çifti sokağa 2012 yılında taşınmış. Sokakla fazla bir bağları yok. Kendi hallerinde olmaktan keyif aldıklarını söylüyorlar. Epilepsi hastası olan Cengiz Bey’in sürekli bir işi yok, yevmiyeli işlerde çalışıyor.
KESTELLİ SOKAK - NO: 4
Fatma Cankurtaran, Dikili’nin Yahşibey Köyü’nde doğmuş. İlk eşi Dikili Katıralanı Köyü’nden Şaban Bey’miş. Şaban Bey ile evliliklerinden Hanife ve Şaziye adında iki kızı var. Hanife Hanım Almanya’da, Şaziye Hanım ise Dikili’de yaşıyor.
Fatma Hanım ikinci evliliğini 1972’de Arnavut göçmeni İzzet Cankurtaran ile yapmış. Evliliklerinden Murat adını verdikleri bir oğulları olmuş. Ulu Camii mevkiindeki içinde zeytinlik bulunan ilk evlerini oğulları Murat’ı evlendirmek için 1999’da satıp Kestelli Sokak’taki evlerini almışlar ve buraya yerleşmişler. İzzet Cankurtaran düğünlerde bayraktarlık, at arabacılığı, dayıbaşılık (Tarlaya işçi götürüyormuş.) gibi çeşitli işler yapmış. 2015 senesinde vefat etmiş.
Fatma Hanım yıllarca aile ekonomisine destek olmak için yevmiyeli olarak tarlalarda çalışmış. O da Refika Taşkan gibi ‘altın kızlar’ın bir üyesi. Yaz ayları boyunca her akşamüstü Naime Kapancı’nın 7 numaralı evinin önünde toplanıyorlar.
KESTELLİ SOKAK - NO: 5
Bilgiç ailesinin bitişiğindeki evde Ürey ailesi yaşıyor. Sokaktaki küçük kapıdan girilip hemen sağdaki tek odalı bölüm geçilince genişçe avlulu, iki katlı eve ulaşılıyor. Evde Sabriye ve Fevzi Ürey çifti oğulları Ayhan Bey ile birlikte yaşıyorlar. Sabriye Hanım’ın hasta abisi Mehmet Tan da 2018’den beri onlarla oturuyor.
Sabriye Hanım 1948, Poyracık doğumlu. Bergama’ya gelin olarak 1962’de gelmiş. İlk yıllarında Üç Kemer mevkiinde oturmuşlar ve bir iki yıl sonra şimdiki evlerini alıp Kestelli Sokak’a taşınmışlar. Eşi Fevzi Bey’in babası Ali Ürey, Yunanistan göçmeni. Mübadil olarak önce İstanbul’a göçmüş Ali Bey ailesiyle birlikte. Aileye Küçük Çekmece’de elli dönüm yer verilmiş. (Bugün sadece bir buçuk dönüm kalmış ellerinde.) Ali Bey, Bergama’daki arkadaşları vasıtayla Bergama’ya yerleşmiş. Bahçıvanlık yaparak geçimlerini sağlıyorlarmış.
Sabriye Hanım uzun yıllar kaynanası ve kaynatası ile beraber yaşamış. Sabriye Hanım’ın kaynanası Habibe Hanım çok otoriter bir kadınmış ama genç yaşta felç olmuş. Sabriye Hanım, yirmi yedi sene bakmış ona.
Çiftin İlknur ve Aynur adında iki kızı, Ayhan adında bir oğulları var. İlknur Hanım Aliağa’da yaşıyor, Aynur Hanım ise Bergama’da. Birlikte yaşadıkları oğulları Ayhan geçimini elektrikçilik yaparak sağlıyor.
Fevzi Bey tütüncülükle uğraşmış. Tarlaları varmış. Şimdi emekli. Sabriye Hanım da ‘altın kızlar’dan. Hatta arkadaş gruplarına bu ismi takan da o imiş. Oldukça sıcak, misafirperver, muhabbeti tatlı bir insan. Avlusunda salça yapıyor, domates, biber kurutuyor. Yaz aylarını kışa hazırlanarak geçiriyor. Günün yorgunluğunu kapısının önünde arkadaşlarıyla sohbet ederek atıyor.
KESTELLİ SOKAK - NO: 6
Fatma Cankurtaran’ın oğlu Murat Cankurtaran (46) ve torunu Aleyna Cankurtaran burada yaşıyor. Murat Bey 1999’da Ayşe Hanım ile evlenip buraya yerleşmişler. 2000 yılında kızları Aleyna dünyaya gelmiş. Çift, 2006 yılında boşanmış. Murat Bey marangozlukla geçimini sağlıyor. Aleyna iki yıl önce Kız Meslek Lisesi Turizm Bölümü’nden mezun olmuş. Bir dönem düğünlerde garsonluk yapmış; şimdi üniversiteye hazırlanıyor. Astsubay olmak istiyor.
KESTELLİ SOKAK - NO: 7
Eşi İbrahim Bey’İ uzun yıllar önce kaybeden Naime Kapancı evinde tek başına yaşıyor. 1933 senesinde Kale Mahallesi’nde doğmuş. Bu sokağa gelin olarak gelmiş. İbrahim Bey tamircilik yaparmış. Nesrin, Serpil ve Neşe adında üç kızı, Halil adında bir oğlu var. Serpil ve Neşe hanımlar İzmir’de; Nesrin Hanım ise öğretmenlik yapan oğlu Halil Bey ile birlikte Bergama’da yaşıyor.
Naime Hanım küçücük evinde dört çocuk, eşi, kaynanası ve kaynatasıyla beraber yaşamış. Çok zorluklar çekmiş. Dantel işler, onları satarmış.
Her gün akşamüstünü bekliyor dışarı çıkıp arkadaşlarıyla sohbet etmek için. Kulakları artık iyi duymadığından sohbetlere pek katılamasa da arkadaşlarıyla zaman geçirmeyi seviyor.
KESTELLİ SOKAK - NO: 8
Sokağın orta kısmında bulunan evde yaşayan kişi kendisi ve ev hakkında bir bilgi vermek istemedi. Sadece, bu evde bir yıldır yaşadığını söyledi.
KESTELLİ SOKAK- NO: 9
Gülnaz ve Hüseyin Bacak çifti 2015 yılında evlenip buraya taşınmışlar. Gülnaz Hanım 1974’te İzmir’de doğmuş. Çiftin hiç çocuğu olmamış. Hüseyin Bey madenden emekli. Aldığı birkaç inekle ilgilenerek emeklilik günlerini daha ziyade köyde geçiriyormuş.
KESTELLİ SOKAK - NO: 13
Sokağın Kınık Caddesi’ne bakan tarafında bulunan bu ev üç katlı yeni bir bina. Avlusunda tek katlı, kullanılmayan bir ev daha var.
Birinci katta Cemriye Baskın yaşıyor. Arnavut göçmeni bir ailenin çocuğu olarak 1939 yılında Kale Mahallesi’nde doğan eşi İsmail Hakkı Baskın 2018 yılında vefat etmiş. Cemriye Hanım, 1948 yılında Ayazköy’de doğmuş. Mahalleye gelin olarak gelmiş. Baskın çifti evlendikten sonra ilk olarak Yılanlı Yokuş mevkiinde kiralık bir evde yaşamış. Kestelli Sokak’ta tek odalı bir gecekondu yapan Cemriye Hanım’ın kayınçosu vefat edince çift bu tek odalı gecekonduya ek odalar yaparak yerleşmişler. Hakkı Bey kamyon şoförlüğü yapıyormuş. Çiftin iki oğlu olmuş. Büyük oğullarına Hakan, küçüğünkine Halit adını vermişler. Bu binayı da oğulları için yapmışlar. Birinci katta yakın zamana kadar Hakan Bey oturuyormuş ancak Bergama Öğretmenevi’nin üst tarafında kendisine ev alınca buradan taşınmış. Böylelikle Cemriye Hanım buraya taşınmış.
Çocuklar küçükken ailecek Kozak yolunda Topraklı denilen bölgeye pikniğe giderlermiş. Orada su kenarında oturur, sofralarını kurarlarmış. Oğlanlar derede yüzermiş. Özellikle Hıdırellez zamanları daha keyifli olurmuş. Büyük ateşler yakılırmış. Yol kenarında erik ve renk renk boyalı haşlanmış yumurta satarlarmış.
Önceden mahallenin düğünleri ya sinema salonlarında ya da halk arasında Havra denilen Yabets Sinagogu’nun ek binasında olurmuş. Baskın çifti de ilk oğulları Hakan Bey ile gelinleri Selda Hanım’ın düğünlerini Cumhuriyet Sineması’nda yapmışlar.
İkinci katta sıhhi tesisatçılık yapan küçük oğlu Halit Bey ve gelini Gülşah Hanım yaşıyor. Gülşah Hanım 1999’da, Manisa Salihli’den gelin olarak gelmiş. Çiftin iki kız, bir erkek çocukları var. Büyük kızları Cemriye hemşirelik eğitimi alırken, Burak ortaokula gidiyor. En küçükleri Elif ise üç yaşında.
Sakin ve önü açık sokaklarını çok seviyorlar. Evlerinin tam karşısında Akasya Park’ın çam ağaçlarının yeşil manzarası var.
Zemin katta kiracıları Nermin Şahin (d. 1976, Bergama) ve Mustafa Şahin (d. 1973, Bergama) çifti yaşıyor. Çiftin Melihcan ve Mehmet adında iki oğulları var. Mustafa Bey, Aliağa Organize Sanayi Bölgesi’nde çalışıyor. Sokağa, Gazi Ortaokulu’nda okuyan oğulları Melihcan’ın okuluna yakın olması nedeniyle 2019 yılında taşınmışlar. Diğer çocukları Mehmet liseye devam ediyor.
KESTELLİ SOKAK - NO: 14
Mavi boyalı iki katlı binanın üst katında Özcan Cambaz, eşi ve oğlu ile birlikte yaşıyor. (Eşinin ve oğlunun adını vermek istemedi.) Tekstil sektöründe çalışıyor. Arnavut göçmeni olan babası Behçet Bey ve annesi Paşiye Hanım, Kestelli Sokak’a 1955’te yerleşmişler. Bugün ikisi de hayatta değiller. Önceleri tek katlı olan evin ikinci katı sonradan çıkılmış.
Alt katta, buraya birkaç ay önce taşınan kiracıları Elvan Hanım ve Şevket Bey yaşıyor. (Özcan Bey, kiracılarının soyadını hatırlamadığını söylüyor.)
Zemin katta da yine kiracıları Osman Bey ve Ceylan Hanım yaşıyor. İzmir Bayındır’dan gelip yerleşmişler. (Sıdıka Balkız, ailenin soyadını hatırlamadığını söylüyor.)
KESTELLİ SOKAK - NO: 15
Sokağın son evi, yine iki katlı bir yapı. Üst katı boş durumda olan binanın alt katında Sıdıka ve Burhan Balkız oturuyor. 1964’te şimdi oturdukları evin bitişiğindeki evde doğan Burhan Bey’in ailesi Arnavut göçmeni. 1968 yılında Taksim Caddesi’nde bulunan Les Pergamon Butik Oteli’nin hemen bitişiğindeki evde doğan Sıdıka Hanım’ın ailesi de Balkan göçmeni. Sıdıka Hanım ve Burhan Bey 1980’lerin başlarında kaçarak evlenmişler. Burhan Bey sanayide otomobil tamirciliği yapıyor. Çiftin 1985 yılında oğulları Erden, ardından 1992’de kızları Gamze doğmuş. Erden Bey, Aliağa’da Viking Kağıt’ta çalışıyor. Aliağa’da Star Rafineri’de güvenlik görevlisi olarak çalışan Canan Hanım ile evli. Çiftin Beyza adında altı yaşında bir kızları var. Sıdıka hanım ile Burhan Bey’in diğer çocuğu Gamze Hanım, Kınık Yayakent Ortaokulu’nda beden eğitimi öğretmenliği yapıyor. Eşi Hüseyin Aydın ise Kınık Şehit Hakan Sağınç Anadolu Lisesi’nde tarih öğretmeni olarak çalışıyor.
Balkız ailesi yeni Kozak yolu açıldığı zaman komşularla hep birlikte araba tutup Kozak’a pikniğe giderlermiş. Orada pişiler yapar, çaylar demler, güzel zamanlar geçirirlermiş. “Eski komşuluklar artık kalmadı.” diyor Sıdıka Hanım. Önceden çaylar demlenir, kekler pişirilir, sokağa çıkılır, oturulurmuş. Çocuklar hemen aşağıdaki meydanda gece birlere kadar oynarmış. Şimdi herkes kendi evinde, kendi bahçesinde, terasında oturmayı tercih eder olmuş. Sıdıka Hanım altı yaşındaki torunu Beyza’ya bakıyor. Bu dönemde torununu Akasya Park’taki çocuk parkına bile tek başına yollamıyor. Onunla beraber kendisi de gidiyor. “Eskiye göre daha güvenilmez bir dünyada yaşıyoruz.” diyor.
