Pergamon Akropolü’nün eteklerindeki Paşa Çıkmazı Sokağı, öncelikle merdivenleri ile dikkat çekiyor. Osmaniye Sokak’tan Paşa Çıkmazı Sokağı’na giriş bu merdivenlerle sağlanıyor. Osmaniye Sokak, oldukça hareketli olan Parmak Batıran Caddesi’ne bağlansa da sokaktan yaya ve araç geçişi bir hayli az. Bu yüzden giriş kısmında solda beyaz, sağda ise kırmızı duvar boyası ve çiçekleriyle dikkat çeken iki evin bulunduğu Paşa Çıkmazı Sokağı da sessiz ve sakin…Çıkmazın merdivenlerinin bitiminde Arnavut kaldırımı başlıyor ama sokağın devamında zemin toprak. Evler bitişik düzende yan yana sıralanmış ve tek katlı.
Duvarlarda birçok yapı malzemesi bir arada görülebiliyor. Sokağın giriş kısmında ise taş duvarlar dikkat çekiyor. Yapıların dış cepheleri yer yer sıvalı ve beyaza boyalı fakat genellikle taşlar doğal rengiyle bırakılmış. Paşa Çıkmazı’nda meydan olarak adlandırılan alana doğru ilerlendiğinde buradaki ev duvarlarının genellikle sıvalı olduğu, duvar yapımında tuğla ve taş kullanıldığı görülüyor. Bazı evlerin kapı önlerinde birkaç basamaklı taş merdivenler var. Avlulu evlerin sokağa bakan pencereleri neredeyse yok gibi; olanlar da küçük ve demir parmaklıklı.
Sokağın sakinleri evlerin eskiden daha geniş olduğunu, sonradan birbirinden ayrı konutlara dönüştürüldüklerini söylüyor. Konutların devam eden dönüşümünü süren tadilatlardan izlemek mümkün. Evlerin dış görünümü dönemin sosyal, ekonomik, kültürel düzeyini gösterdiği gibi ev içlerindeki imgeler de mahallede yaşayanların inanç, gelenek, zevk ve karakterlerini yansıtıyor. Örneğin doğma büyüme Bergama’da yaşayan bir sokak sakininin evinin duvarındaki bir el işi ve salon dekoru geleneksel Türk yaşamını gösterirken, Moldova’dan gelen bir başka kişinin tek renk boyanmış ve minimalist tasarlanmış avlusu Batı etkisini yansıtıyor. Bergama mimarisinde dikkat çeken avlular Paşa Çıkmazı evlerinin geneli için de önemli fakat sonradan birbirinden ayrılan evlerde avlulardan eser kalmamış.
Mahalleli sosyal bağlarını ‘meydan’ olarak adlandırdıkları boş alanda sürdürüyor. Mustafa Karabacakoğulları’nın söylediğine göre bu bölge, eskiden gayrimüslim mezarlığı anlamında da kullanılan, aslında Yahudi mezarlıklarına verilen isimle ‘maşatlık’ olarak anılıyormuş. Bergama Yahudileri’nin 1950’lere kadar yerleşik oldukları yaşam alanlarına uzak olmasına karşın yine de maşatlık denilen bu boşluk şimdi mahallelinin toplandığı, birlikte vakit geçirdiği bir alan. Eski bir mezarlık olarak yaşamın bitimini hatırlatan meydan şimdilerde sokağın kalbi niteliğinde. Burası yoğun olarak Salman ailesi tarafından kullanılıyor; güvercin, tavuk ve horoz besliyorlar. Alanın geniş bir kısmında zemin hala toprak. Meydandan Pergamon Akropolü’ünü görmek mümkün. Salman ailesinin de işaret ettiği gibi akropolün kale kapısı eskiden tam bu meydandaymış. Roma Dönemi duvar kalıntılarının küçük bir kısmı halen görülebiliyor.
Paşa Çıkmazı’nın demografik yapısını Bergama’da doğup büyüyenler, Kars’tan ve Moldova’dan göç edenler oluşturuyor. Salman ailesi Paşa Çıkmazı’na Bergama’nın Avunduruk Köyü’nden geldiklerini ve mahalleye aynı köyden gelen birçok ailenin olduğunu söylüyor. Kars’tan gelen Yılmazlar ailesi de uzun yıllardır bu mahallede. Bergama’da doğup büyüyen kişiler sokak ile doğrudan ilişkili ve güçlü bir aidiyet duyguları var. Mahalleden yatırım amaçlı ev almış olan ve bir süredir burada yaşayan Hüseyin Tunca ise yeni taşınmış olduğu için mahallenin kendisi için fazla bir anlam ifade etmediğini söylüyor. Geçmişten günümüze Rum, Ermeni, Yahudi ve Türk nüfusuna sahip Bergama’nın kültürel çeşitliliği, Paşa Çıkmazı Sokağı’nda da kısmen devam ediyor.
Bergama’da sık rastlanan çıkmaz sokaklar; mahallelinin güvenlik duygusunu arttıran, birbirleriyle daha yakın iletişim kurmalarını sağlayan önemli kentsel alanlar. Paşa Çıkmazı’nda da herkes birbirini yakından tanıyor. Genelde herkesin geçmişten bugüne sokaktaki yaşamla bağları oldukça güçlü.
PAŞA ÇIKMAZI SOKAĞI - NO: 7
Sokak sakinlerinden Mustafa Karabacakoğulları, artık boş olan 7 numaralı evde geçmiş yıllarda “pamuk gibi nineydi” diye tarif ettiği Südye Nine’nin oturduğunu söylüyor.
Südye Nine’nin vefatından sonra birkaç kiracıya yuva olan ev 2018 yılından bu yana boş duruyor. Bahçesindeki incir ağacı ve ocağıyla 7 numaralı ev, mahallelinin zihninde Südye Nine ile canlanıyor. Yaşlı kadının, kendine yaptığı ekmekleri, mahallenin çocuklarıyla paylaştığı anlatılıyor. Bugünün ebeveynleri çocukluk hatıralarında yaşayan Südye Nine’yi mis kokulu ekmekleriyle anıyor.
_web.jpg)
PAŞA ÇIKMAZI SOKAĞI - NO: 8
Remziye Karabacakoğulları, 1952, Bergama doğumlu. Paşa Çıkmazı Sokağı’na 1968 yılında gelmiş. Babası Selanik göçmeni olan Remziye Hanım’ın annesi ise Bergama’nın yerlilerinden. Şu anda tek başına yaşayan Remziye Hanım’ı, oğlu Mustafa sık sık ziyaret ediyor.
Mustafa Karabacakoğulları da 1970 yılında Bergama’da doğmuş. Çocukluğu bu evde geçmiş. Mustafa Bey, sokağın eski günlerini ve bugünkü yaşamı detaylı biçimde anlatıyor. Şimdilerde sakin olan sokak, eskiden dolu ve daha hareketliymiş. Babasının babasından kalan evlerinin en eski sahiplerinin Rumlar olduğunu ve tahminen 130 yıl önce yapıldığını söylüyor. Aslı tek odalı olan evi dedesi zamanla genişletmiş. Çocukluğunda bahçelerinin daha temiz ve bakımlı olduğunu söylüyor. Şu anda bahçe işleriyle ilgilenen yokmuş. Geniş bir arazide yer alan evlerinin bahçesinden Pergamon Akropol’ünü ve teleferiği görmek mümkün. Bahçede nar ağacı, zeytin ağaçları ve kümes hayvanları var.
_web.jpg)
_web_jp.jpg)
_web_jp.jpg)
PAŞA ÇIKMAZI SOKAĞI - NO: 11
1945 Çanakkale doğumlu olan Hüseyin Tunca, 1948’li yıllarda İzmir’e gelmiş. Esnaf olan Hüseyin Tunca market ve tuhafiye dükkanı işleterek geçimini sağlamış. Bergama’dan ilk olarak yatırım amacıyla zeytinlik arazi alan Hüseyin Tunca yakın bir zamanda da Paşa Çıkmazı Sokağında bir ev alıyor. Satın alınan bu ev iki haneye ayrılmış durumda, tadilatı biten 11 nolu evde kiracısı Cennet Doğan yaşamakta. Hüseyin Tunca, diğer hanede ise tadilat işlerine devam etmekte.
_web_jp.jpg)
PAŞA ÇIKMAZI SOKAĞI - NO: 12
Paşa Çıkmazı Sokağı’na 1983 yılında Bergama’nın Avunduruk Köyü’nden gelen Salman ailesi Akropul’ün eteklerinde iki ayrı hanede yaşıyor.
Fatma Salman, 1955 yılında Bergama’nın Avunduruk Köyü’nde doğmuş. Gün içinde ev işleriyle uğraşıp örgü örüyor, kümes hayvanlarını yemliyor. Zamanın çoğunu eşi Mehmet Bey ile evlerinin önünde oturarak geçiriyor. Oğulları Hasan Salman ise yanlarındaki evde, eşi ve iki oğluyla yaşıyor. Çocukken mahallenin daha hareketli olduğunu, sokakta oynadığı oyunları anlatıyor. Aile, Pergamon Akropolü’nün ve Bergama’nın görülebildiği, eskiden maşatlık denilen ve şu an ise meydan olarak anılan alanda zamanlarını geçiriyor. Ailenin aktardığı bilgiye göre bu alanda eskiden Kale’nin (Akropol) kapısı bulunurmuş ve Kale’ye giden tüneller varmış. Bu alan günümüzde ailenin kümes hayvanları için kullanılıyor.
Oğulları Hasan Salman (altta sağda) ise yanlarındaki evde, eşi ve iki oğluyla yaşıyor. Çocukken mahallenin daha hareketli olduğunu, sokakta oynadığı oyunları anlatıyor.
_web_jp.jpg)
_web_jp.jpg)
_web_jp.jpg)
_web_jp.jpg)
Aile, Pergamon Akropolü’nün ve Bergama’nın görülebildiği, eskiden maşatlık denilen ve şu an ise meydan olarak anılan alanda zamanlarını geçiriyor. Ailenin aktardığı bilgiye göre bu alanda eskiden Kale’nin (Akropol) kapısı bulunurmuş ve Kale’ye giden tüneller varmış. Bu alan günümüzde ailenin kümes hayvanları için kullanılmakta.
PAŞA ÇIKMAZI SOKAĞI - NO: 13
İsmigül Yılmaz, 1970 yılında Kars’ta doğmuş. 4 yaşındayken ailesinin Kınık’a yerleşmesiyle doğduğu yerden ayrılıyor ve o günden sonra Kars’a hiç gitmediğini, Kars’ı özlediğini söylüyor. İsmigül Yılmaz, 13 nolu hanede oğlu Orçun Yılmaz ve eşi Özgür Yılmaz ile birlikte yaşıyor. Paşa Çıkmazı Sokağı'na 1997 yılında, Bergama’da yaşayan akrabalarının önerisi ile gelmiş. Halen aynı sokakta akrabaları ile yaşamakta. Zihinsel engelli bir kızını on yaşında kaybetmiş ve sonrasında tarla işlerinde çalışmaya başlamış. Evde çok zaman geçirmediğini, çalışmak için tarlaya gittiğini söylüyor.
_web_jp.jpg)
PAŞA ÇIKMAZI SOKAĞI - NO: 13A
13A numaralı evde, Moldova’dan gelin gelen Mila Yılmaz ve eşi yaşıyor. Paşa Çıkmazı Sokağı’na 2009 yılında geldiğini ve sokaktaki yaşamın kendisinde olumlu etkiler bıraktığını söylüyor. Evlerinin avlusu boydan boya beyaz badanalı ve oldukça sade. Komşuların verdiği bilgiye göre bu evde daha önceleri Kemal Bey ve Saltanat Hanım oturmaktaymış.
_web.jpg)
